Ahli Parlimen Kota Melaka, Khoo Poay Tiong, mendakwa kerajaan negeri Kelantan mengabaikan kebajikan masyarakat Orang Asli yang berdepan aktiviti perlombongan di kawasan mereka.

DIa berkata kerajaan negeri memberikan lesen perlombongan bijih besi kepada dua syarikat tanpa kelulusan undang-undang yang diperlukan.

"Punca utama isu ini jelas berpunca daripada kerajaan negeri Kelantan yang membenarkan dua syarikat perlombongan beroperasi dalam penempatan Orang Asli,” katanya.

Khoo berkata demikian semalam ketika menerima jawapan terhadap usulnya di Kamar Khas Parlimen mengenai kes disyaki pencemaran logam berat yang menjejaskan masyarakat Temiar di Kampung Kelaik, Gua Musang, Kelantan.

Laporan Malaysiakini pada Disember lalu mendedahkan tahap kromium yang tinggi – logam berat bersifat karsinogenik – dalam darah salah seorang daripada enam penduduk Orang Asli yang menetap di kawasan hilir lombong tersebut.

“Kerajaan negeri perlu dipertanggungjawabkan kerana mengabaikan kebajikan dan kepentingan Orang Asli di Kelantan,” katanya ketika menerima jawapan daripada Timbalan Menteri Pembangunan Luar Bandar dan Wilayah, Rubiah Wang, yang mewakili Jabatan Kemajuan Orang Asli (Jakoa).

Meskipun tanah tersebut diklasifikasikan sebagai tanah adat oleh Jakoa, ia didaftarkan di bawah kerajaan negeri.

Rubiah menjelaskan: “Tanah ini ditetapkan sebagai ‘tanah adat’ dan diwartakan sebagai rizab Orang Asli, tetapi ia tertakluk di bawah undang-undang yang mengawal selia kuasa kerajaan negeri, khususnya Seksyen 62 Kanun Tanah Negara (Akta 828) di mana Setiausaha Kerajaan Negeri bertindak sebagai pegawai penyelia.”

Rubiah berkata Jakoa tidak mengetahui bahawa dua syarikat perlombongan tersebut telah diberikan lesen perlombongan.

“Sebelum Penilaian Kesan Alam Sekitar (EIA) diluluskan, Jakoa memberikan input, tetapi selepas semakan dengan Jabatan Alam Sekitar (JAS) Kelantan, didapati Aqua Orion (Sdn Bhd) tidak pernah menerima kelulusan EIA untuk operasi perlombongan,” dedahnya.

Rubiah turut menafikan dakwaan bahawa Jakoa memberi persetujuan kepada aktiviti perlombongan, menjelaskan bahawa kuasa untuk mengeluarkan permit dan lesen perlombongan terletak pada kerajaan negeri, selaras dengan Perlembagaan Persekutuan dan Kanun Tanah Negara 1965.

Timbalan menteri itu menjelaskan bahawa isu ini tidak berkaitan dengan Jakoa, kerana jabatan tersebut tidak dimaklumkan atau terlibat dalam sebarang kelulusan aktiviti di kawasan itu.

Dia menyatakan bahawa Jakoa mengawasi lebih 8,000 hektar tanah yang diwartakan untuk melindungi kebajikan masyarakat Orang Asli, tetapi kelulusan tidak melalui jabatan itu melainkan aduan diterima.

Tiada Laporan EIA

Laporan pendedahan mendedahkan bahawa salah satu kontraktor perlombongan, Aqua Orion, telah beroperasi selama sembilan tahun tanpa laporan EIA yang diluluskan.

Syarikat lain yang terlibat ialah Redstar Capital Sdn Bhd.

Kedua-dua operasi perlombongan dihentikan atas dakwaan pencemaran logam berat di sungai berhampiran, sementara menunggu siasatan dijalankan.

Lombong yang satu lagi, yang bermula pada tahun 2009, hanya memperoleh kelulusan EIA satu dekad kemudian setelah ia menjadi syarat undang-undang.

Kontraktor perlombongan ketika ini, Redstar Capital, memberitahu Malaysiakini bahawa mereka menggunakan sistem “litar tertutup” dengan konsep “sifar pelepasan”, mematuhi semua had efluen standard dan tidak pernah menerima aduan daripada penduduk kampung.

Aktiviti perlombongan memerlukan laporan EIA yang disediakan oleh syarikat perlombongan dan diluluskan oleh JAS selepas sesi perundingan awam.

EIA menilai dan mengurangkan potensi bahaya alam sekitar, memastikan sumber diterokai secara lestari dan mematuhi undang-undang yang mengawal selia efluen industri dan pengurusan sisa.

Menteri Sumber Asli dan Kelestarian Alam, Nik Nazmi Nik Ahmad, turut mengesahkan siasatan dalaman sedang dijalankan bagi menyiasat bagaimana sebuah lombong boleh beroperasi selama sembilan tahun tanpa laporan EIA.

Kerajaan negeri ketepikan syarat EIA

Awal bulan ini, Nik Nazmi mengesahkan bahawa kerajaan negeri telah mengeluarkan lesen perlombongan walaupun syarikat tersebut tidak mempunyai laporan EIA yang diluluskan.

Dia juga mengesahkan bahawa kementeriannya sedang menjalankan siasatan dalaman mengenai bagaimana sebuah lombong bijih besi boleh beroperasi selama sembilan tahun tanpa kelulusan EIA.

Nik Nazmi menjelaskan kelulusan EIA berada di bawah bidang kuasa JAS, sementara operasi perlombongan dipantau oleh Jabatan Mineral dan Geosains, manakala lesen perlombongan dikeluarkan oleh kerajaan negeri masing-masing.

Namun, Nik Nazmi menolak dakwaan bahawa kerajaan negeri mengenepikan syarat EIA kerana ia ditadbir oleh parti pembangkang.

Dia menegaskan bahawa laporan EIA tetap menjadi syarat walaupun di peringkat kelulusan lesen negeri.