Beberapa NGO mengkritik Rang Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen (PSA) 2025 kerana dikatakan tidak mengikut amalan antarabangsa.

NGO terbabit menggesa kerajaan, termasuk ahli parlimen kerajaan serta pembangkang, melakukan penambahbaikan bagi memastikan Malaysia memiliki Perkhidmatan Parlimen yang kukuh dengan kualiti gred A dalam lima aspek utama.

Menurut NGO tersebut, rang undang-undang berkenaan masih berasaskan sebahagian besarnya kepada Akta Perkhidmatan Parlimen yang dimansuhkan pada tahun 1992, menyebabkan parlimen masih berada di bawah pengaruh kuat eksekutif serta tidak mempunyai sumber dan kuasa yang mencukupi untuk menjalankan semakan dan imbangan serta menghasilkan undang-undang dan dasar yang lebih baik.

"Kami tidak dapat memahami mengapa Kerajaan Madani mengambil pendekatan yang begitu terbatas, sedangkan parlimen di negara-negara Komanwel seperti New Zealand, Australia, United Kingdom dan Kanada telah melaksanakan reformasi berani bagi mewujudkan perkhidmatan parlimen yang lebih profesional dan berdaya maju, sejak atau bahkan sebelum pemansuhan PSA 1963 pada tahun 1992.

"Jika kerajaan tidak menggunakan strategi pembangunan ekonomi dari tahun 1963 untuk landskap yang sudah banyak berubah pada 2025, mengapa pula kerajaan mahu mengikat dirinya kepada rangka tahun 1963 dalam usaha reformasi parlimen, dan bukannya mencontohi amalan terbaik antarabangsa?" soal mereka.

Kenyataan itu dikeluarkan oleh badan reformasi pilihan raya, Bersih; Institute for Democracy and Economic Affairs (IDEAS), Project Stability and Accountability for Malaysia (Projek SAMA) dan Rasuah Busters.

Rang Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen (PSA) dibentangkan untuk bacaan pertama di Dewan Rakyat pada Isnin lalu dan dijadualkan untuk bacaan kedua pada Khamis minggu depan.

Ia memperuntukkan penubuhan Perkhidmatan Parlimen dan Majlis Perkhidmatan Parlimen, yang membolehkan parlimen menguruskan pentadbirannya sendiri secara bebas daripada sistem perkhidmatan awam.

Berdasarkan penilaian yang digredkan dari A hingga E, NGO tersebut memberikan penilaian berikut kepada Rang Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen:

‘D’ untuk kepimpinan,

‘C’ untuk autonomi pentadbiran,

‘C’ untuk autonomi kewangan,

‘E’ untuk perkhidmatan kepada ahli parlimen

‘D’ untuk kebertanggungjawaban kepada rakyat

Ini membawa kepada gred komposit 2C2D1E.

Walaupun ia merupakan satu kemajuan berbanding status quo sejak 1992 yang bertaraf 5E, NGO terbabit menggesa ahli parlimen supaya menambah baik rang undang-undang ini untuk mencapai kualiti ‘5A’ pada bacaan seterusnya.

Mereka mencadangkan 11 penambahbaikan, antaranya memastikan wakil dalam Majlis Perkhidmatan Parlimen adalah seimbang dan merangkumi pelbagai parti, serta mengubah mekanisme pelantikan dan pemecatan setiausaha Dewan Rakyat dan Dewan Negara.

Mereka berpendapat semua kakitangan parlimen perlu ditempatkan di bawah Perkhidmatan Parlimen, atau sekurang-kurangnya sebahagian besar jabatan parlimen harus disenaraikan secara jelas sebagai sebahagian daripada Perkhidmatan Parlimen.

Majlis Perkhidmatan Parlimen juga harus diwajibkan untuk menerbitkan laporan tahunan, keputusan, dan minit mesyuaratnya, serta perlu ada mekanisme untuk menyemak tindakan majlis tersebut.

Kenyataan penuh NGO tersebut adalah seperti berikut:

Malaysia berhak memiliki Akta Perkhidmatan Parlimen (PSA) yang kukuh dengan kualiti gred A dalam lima aspek utama: (1) kepimpinan; (2) autonomi pentadbiran; (3) autonomi kewangan; (4) perkhidmatan kepada Ahli Parlimen; dan (5) kebertanggungjawaban kepada rakyat (rujuk Jadual 1) untuk memperkukuh fungsinya sebagai mekanisme semak dan imbang terhadap badan Eksekutif serta meningkatkan kualiti penggubalan dasar dan undang-undang.

Kami menggesa Kerajaan Madani, pihak pembangkang rasmi Perikatan Nasional (PN) serta semua Ahli Parlimen untuk membawa 11 penambahbaikan penting (Jadual 2) terhadap Rang Undang-Undang Perkhidmatan Parlimen (RUU PSA) yang telah dibentangkan bagi bacaan kali pertama pada 24 Februari 2025 (Isnin) sebelum dibentangkan untuk bacaan kedua pada 4 Mac 2025 (Khamis) supaya RUU ini mencapai kualiti 5A.

Walaupun beberapa perkara boleh dilaksanakan melalui Peraturan Mesyuarat Dewan atau arahan pentadbiran, kami berpendapat bahawa lebih baik jika peruntukan atau jaminan yang jelas dimasukkan terus dalam RUU PSA 2025 untuk hal-hal penting seperti perwakilan ahli

Pembangkang dan ahli Parlimen Kerajaan dalam Majlis Perkhidmatan Parlimen (MPP), meletakkan semua kakitangan atau sekurang-kurangnya sebahagian besar jabatan di bawah PSA, pelantikan dan jaminan tempoh perkhidmatan bagi Setiausaha Dewan Rakyat dan Dewan Negara, autonomi kewangan untuk MPP, serta penubuhan Pejabat Bajet Parlimen dan Pejabat Penggubal Undang-Undang Parlimen.

Berdasarkan kajian terhadap akta perkhidmatan parlimen di beberapa buah negara Komanwel, termasuk PSA 1963 Malaysia yang dimansuhkan pada 1992, kami telah membangunkan satu rangka kerja analisis dengan lima kriteria penilaian yang digredkan dari A hingga E untuk menilai RUU PSA 2025 (Jadual 1). Kami sepenuhnya sedar akan keterbatasan dan subjektiviti rangka kerja ini kerana kajian kami hanya tertumpu pada akta utama tanpa meneliti peraturan atau dinamik kuasa dalam parlimen negara-negara yang dikaji.

Disebabkan masa yang terhad sejak pengumuman pembentangan rang undang-undang ini, hanya inilah yang mampu diusahakan oleh empat NGO dalam keadaan yang sepatutnya memerlukan kertas hijau, kertas putih atau kajian terperinci oleh bahagian Perpustakaan dan Perkhidmatan Penyelidikan Parlimen sendiri.

Usaha ini bertujuan untuk memudahkan perbahasan terbuka mengenai matlamat, fungsi, dan reka bentuk perkhidmatan parlimen yang diperlukan oleh Malaysia. Lebih-lebih lagi apabila kerajaan seperti ingin menghadkan skop rang undang-undang ini kepada parameter PSA 1963 dan mengecualikan sebahagian besar pegawai parlimen daripada cakupannya.

Kami tidak dapat memahami mengapa Kerajaan Madani mengambil pendekatan yang begitu terbatas, sedangkan parlimen di negara-negara Komanwel seperti New Zealand, Australia, United Kingdom, dan Kanada telah melaksanakan reformasi berani bagi mewujudkan perkhidmatan parlimen yang lebih profesional dan berdaya maju, sejak atau bahkan sebelum pemansuhan PSA 1963 pada tahun 1992.

Jika Kerajaan tidak menggunakan strategi pembangunan ekonomi dari tahun 1963 untuk lanskap yang sudah banyak berubah pada 2025, mengapa pula Kerajaan mahu mengikat dirinya kepada rangka tahun 1963 dalam usaha reformasi parlimen, dan bukannya mencontohi amalan terbaik antarabangsa?

Berdasarkan rangka kerja penilaian kami, RUU PSA 2025 hanya memperoleh gred komposit 1C3D1E. Walaupun ini adalah satu kemajuan berbanding status quo sejak 1992 yang bertaraf 5E,dan hampir setanding dengan kualiti PSA 1963 yang telah dimansuhkan (lihat Jadual 3).

Namun, gred komposit ini bermakna bahawa jika rang undang-undang ini diluluskan, Parlimen masih akan berada di bawah pengaruh kuat eksekutif serta tidak mempunyai sumber dan kuasa yang mencukupi untuk menjalankan semakan dan imbangan serta menghasilkan undang-undang dan dasar yang lebih baik.

Walaupun amat kecewa dengan tahap aspirasi yang rendah oleh Kerajaan Madani dalam PSA 2025, kami tetap mengucapkan tahniah atas usaha memulihkan semula perkhidmatan parlimen—satu idea yang telah dibincangkan sejak 2005 di bawah pentadbiran Perdana Menteri Abdullah Badawi, tetapi gagal direalisasikan oleh empat Kerajaan berturut-turut sebelum Kerajaan Madani.

Keazaman politik Kerajaan Madani dalam melaksanakan reformasi ini wajar dipuji, terutamanya apabila 70% penjawat awam parlimen menyatakan bantahan terhadapnya dalam satu tinjauan sebelum ini, seperti yang diakui oleh Ketua Pembangkang Parlimen, Datuk Seri Hamzah, semalam (27 Februari 2025).yang berkemungkinan berpunca daripada taklimat dan maklumat yang tidak mencukupi mengenai butiran serta alternatif bagi Akta Perkhidmatan Parlimen.

Penolakan terhadap PSA yang baharu ini didorong oleh pelbagai motivasi daripada autoritarianisme, sifat kewilayahan kuasa sehingga kepada isu laluan kerjaya. Malangnya, kebimbangan sah yang dihadapi oleh sebahagian penjawat awam tidak pernah dinyatakan secara terbuka untuk memungkinkan perbincangan awam bagi mencari penyelesaian menang-menang. Episod ini sekali lagi menjadi contoh mengapa proses penggubalan Rang

Undang-Undang perlu dipertingkatkan dengan mengadakan rundingan yang mencukupi bersama semua pihak berkepentingan, mengakui kebimbangan mereka, dan mendapatkan sokongan mereka sejak awal.

Pada 4 Mac, apabila RUU PSA 2025 dibentangkan untuk bacaan kedua, kami berharap agar keberanian Kerajaan Madani, Pembangkang PN, dan semua 222 Ahli Parlimen dapat

diserlahkan dalam memastikan PSA yang kukuh dengan kualiti 5A yang benar-benar mencerminkan semangatnya. Marilah kita gunakan peluang ini untuk memperkukuhkan salah satu institusi demokrasi yang penting di negara ini.