Enam puluh lapan tahun merdeka, Malaysia masih enggan membuang hujah perkauman apabila kuasa dibahagikan semula.

Pelantikan Hannah Yeoh sebagai menteri di Jabatan Perdana Menteri (Wilayah Persekutuan) sekali lagi mencetuskan kebimbangan biasa.

Bukan mengenai tadbir urus, ketelusan, atau pembangunan tanpa kawalan, tetapi mengenai etnik dan agama. Respons spontan itu tidak menggambarkan tentang Yeoh sebaliknya menunjukkan betapa lemahnya pemahaman kita tentang di mana letaknya kuasa sebenar di Kuala Lumpur.

Portfolio wilayah persekutuan bukan sekadar istiadat. Ia antara tugasan paling tidak stabil secara politik dalam kerajaan.

Kuala Lumpur berada bawah tekanan pembangunan yang hebat. Penduduk semakin lantang bersuara tentang kepadatan dan perpindahan, dan kumpulan masyarakat sivil lama memberi amaran bahawa bandar itu mengamalkan model tadbir urus yang memusatkan kuasa daripada mengagihkannya.

Sesiapa yang memegang portfolio ini mewarisi ketegangan yang terancang ini.

Kekaburan

Daripada mempersoalkan struktur itu, sebahagian daripada debat awam taksub tentang identiti Yeoh, sebagai seorang wanita Cina bukan Islam, seolah-olah warna kulit menteri menentukan siapa yang mendapat manfaat daripada dasar perbandaran.

Rangka kerja ini bukan sahaja tidak tepat; ia malah secara aktif melindungi pusat kuasa sebenar daripada penelitian.

Dari segi sejarah, setiap menteri wilayah persekutuan sebelum Yeoh adalah orang Melayu dan beragama Islam. Ada juga yang meninggalkan jawatan itu di tengah-tengah dakwaan rasuah, penyalahgunaan, atau kegagalan tadbir urus yang serius.

Sebagai contoh, bekas menteri wilayah persekutuan Tengku Adnan Tengku Mansor didapati bersalah oleh Mahkamah Tinggi kerana menerima RM2 juta berkaitan tugas rasmi semasa tempoh perkhidmatannya, dan kemudian dijatuhi hukuman penjara dan denda, tetapi pelaksanaan hukuman ditangguhkan sementara menunggu rayuan.

Dia kemudian diberi pelepasan yang membawa kepada pembebasan oleh Mahkamah Rayuan pada 2021. Jabatan Peguam Negara kemudian menarik balik rayuannya terhadap pembebasan itu, menjadikannya muktamad.

Kontroversi ini terlepas daripada penelitian perkauman. Tiada satu pun digambarkan sebagai ancaman kepada masyarakat Melayu.

Perbezaan itu penting. Apabila kegagalan dikaitkan dengan menteri Melayu, ia dianggap sebagai masalah individu atau institusi. Dengan pelantikan bukan Melayu, ia tiba-tiba menjadi masalah eksistensi.

Inilah ironi yang tidak selesa: sistem yang sama yang didakwa pengkritik melindungi kepentingan Melayu, dalam amalan, ditadbir hampir sepenuhnya oleh menteri Melayu.

Hari ini, kegagalannya kini diunjurkan kepada pelantikan bukan Melayu. Jika salah urus masa lalu tidak melemahkan kedudukan politik Melayu, mengapa pembaharuan, atau kesinambungan bawah wajah yang berbeza, tiba-tiba akan berbuat demikian?

Pentadbiran bandar tanpa ketelusan

Kita mengabaikan isu tadbir urus yang lebih serius. Kuala Lumpur tidak mempunyai pilihan raya tempatan. Datuk bandarnya dilantik, bukan dipilih. Perancangan, penggunaan tanah, dan kelulusan pembangunan sangat berpusat, dengan mekanisme berkanun yang terhad untuk bantahan awam atau pengawasan ahli majlis.

Anggota parlimen secara terbuka menyifatkan kuasa datuk bandar sebagai terlalu luas, dengan semak dan imbang yang lemah.

Anggota parlimen Setiawangsa Nik Nazmi Nik Ahmad berkata bahawa sistem sedia ada "memusatkan kuasa hampir sepenuhnya di tangan datuk bandar yang dilantik pusat," dengan sedikit pengawasan yang berkesan.

Rang undang-undang persendirian yang dicadangkannya bertujuan untuk sistem berasaskan ahli majlis bagi memperkenalkan ketelusan, dan perwakilan awam yang lebih besar di Kuala Lumpur.

Dalam konteks ini, ketiadaan Akta Pembaharuan Bandar adalah penting. Tanpa kerangka undang-undang yang jelas mengawal pembangunan semula, perpindahan, pampasan, dan persetujuan penduduk, pembaharuan bandar menjadi ad-hoc dan tidak telus.

Pemaju beroperasi dalam persekitaran yang serba membolehkan, penduduk berasa dipinggirkan, dan ketelusan politik menjadi kabur. Inilah struktur yang akan mencabar mana-mana menteri, tanpa mengira kaum.

Kambing hitam?

Bagaimanapun, persoalan yang lebih tidak selesa muncul: Adakah Yeoh diletakkan dalam peranan yang dirancang untuk menyerap kesan buruk politik?

Ini bukanlah satu tuduhan tetapi soalan sah yang berakar umbi dalam logik politik. Portfolio wilayah persekutuan adalah portfolio yang sarat dengan beban kesalahan.

Kemarahan orang awam terhadap pembangunan, kesesakan, dan tadbir urus tidak akan hilang. Jika pembaharuan terhenti atau ketegangan meningkat, tanggungjawab akan tergalas di bahu menteri, bukannya perdana menteri, bukan sistem, dan pastinya bukan pihak yang mempunyai kepentingan.

Gaya kepimpinan Anwar Ibrahim secara konsisten mengutamakan kestabilan gabungan dan mengelakkan risiko. Mewakilkan portfolio yang tidak menentu sambil mengekalkan jarak strategik bukanlah perkara luar biasa dalam politik gabungan.

Sama ada disengajakan atau tidak, kesannya tetap sama: menteri menjadi sasarannya.

Inilah sebabnya mengapa menjadikan pelantikan Yeoh sebagai isu perkauman adalah mudah dari segi politik. Kaum mengalihkan perhatian daripada pembaharuan struktur. Ia memperibadikan perkara yang sepatutnya bersifat institusi.

Ia membolehkan mereka yang mempunyai pengaruh sebenar, iaitu pemaju, perancang, dan pihak berkuasa persekutuan, untuk kekal sebahagian besarnya tidak dicabar sementara kemarahan orang awam dialihkan.

Kuasa menteri juga terhad

Tiada siapa yang menyokong rekod Yeoh. Dia tidak terkecuali daripada kritikan. Persoalan pernah dibangkitkan mengenai ketelusan semasa tempoh perkhidmatannya sebagai menteri, termasuk perkara melibatkan keluarganya yang berhak diteliti seperti mana-mana tokoh awam lain.

Mengakui perkara ini menguatkan, bukannya melemahkan, hujah ini: kritikan harus berdasarkan tingkah laku dan dasar, bukan identiti.

Beberapa peranan sebagai menteri sebelum ini dikekang oleh masalah sama yang kini dihadapi dalam portfolio wilayah persekutuan: kuasa yang terhad untuk mencabar sistem yang sedia ada.

Pembaharuan perkahwinan kanak-kanak terhenti bukan kerana pandangan seorang menteri tetapi kerana sensitiviti agama-politik. Skandal tadbir urus sukan mendedahkan jurang pengawasan yang wujud sebelum tempoh perkhidmatannya. Ini adalah kegagalan sistemik.

Jadi, jika Kuala Lumpur terus ditadbir tanpa ketelusan demokrasi, tanpa perlindungan perancangan yang telus, dan tanpa kerangka pembaharuan bandar yang koheren, maka tiada menteri akan berjaya.

Bukan menteri Melayu. Bukan menteri bukan Melayu. Bukan Yeoh.

Bahaya sebenar bukanlah siapa yang memegang portfolio itu. Rakyat Malaysia masih membincangkan kuasa seolah-olah ia berkaitan kaum, sedangkan sebenarnya ia adalah institusi.

Dunia sedang bergerak ke hadapan, ke arah ketelusan, penglibatan, dan tadbir urus bandar berasaskan hak, tetapi Malaysia berisiko bergerak ke belakang, mundur ke dalam kelompok etnik, sementara bandar-bandar dibentuk semula tanpa persetujuan.

Enam puluh lapan tahun berlalu, mungkin soalan yang patut kita tanya bukan mengapa sesetengah orang Melayu takutkan Yeoh, tetapi mengapa kita masih takut untuk menghadapi sistem yang mengecewakan kita semua.

MARIAM MOKHTAR menggelar dirinya sebagai pembela kebenaran, laksamana jeneral Green Bean Army, dan presiden Perak Liberation Organisation (PLO).

Tulisan ini diterjemah daripada versi asal dalam bahasa Inggeris dan tidak semestinya mencerminkan pendirian Malaysiakini.